Instalacja ppoż. w budynku – co wchodzi w jej skład?

Zapewnienie bezpieczeństwa pożarowego użytkownikom danego budynku jest jednym z najważniejszych zagadnień, które są kluczowe w fazie projektowania, a następnie wykonawstwa, eksploatacji oraz konserwacji obiektu. Żeby spełnić wszystkie wymogi prawne konieczne jest stosowanie sprawdzonych oraz niezawodnych rozwiązań w poszczególnych obszarach. Bardzo istotne są kwestie z zakresu ochrony przeciwpożarowej budynków.

W zależności od przeznaczenia oraz docelowego zastosowania obiektu systemy przeciwpożarowe mogą być złożone z różnych instalacji. Można tutaj wymienić m.in.: systemy oświetlenia awaryjnego, system oddymiania, systemy gaszenia, dźwiękowe systemy ostrzegawcze oraz inne, które pozwalają wykryć i ograniczyć rozprzestrzenianie się ognia we wczesnym stadium, a także zaalarmować i ewakuować ludzi z zagrożonej strefy.

Po co stosuje się instalacje przeciwpożarowe?

Właściwe podejście do kwestii bezpieczeństwa pożarowego pozwala nie tylko chronić użytkowników budynku, lecz również zgromadzone na terenie obiektu mienie. Jednym z najważniejszych aktów prawnych w sprawie ochrony ppoż obiektów jest rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. W rozporządzeniu tym określone zostały obiekty, w których obligatoryjnie muszą być wdrożone instalacje przeciwpożarowe.

Podwyższone standardy bezpieczeństwa obowiązują m.in. w budynkach użyteczności publicznej, obiektach handlowych, biurowcach, czy centrach logistycznych. W rozporządzeniu sprecyzowano również pojęcie urządzenia przeciwpożarowego, które to są urządzeniami służącymi do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków. Bardzo ważne jest również zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji.

W tym celu stosowane są systemy oświetlenia awaryjnego, których zadaniem jest oświetlenie dróg ewakuacyjnych, znaków ewakuacyjnych, czy sprzętu gaśniczego w sytuacji, gdy podczas pożaru zostanie odcięte zasilanie podstawowe. Elementy oświetlenia awaryjnego są wyposażone w niezależne źródła energii (np. klasyczne baterie) i zazwyczaj są one umieszczane nad drzwiami, przy schodach, w ciągach komunikacyjnych, czy w miejscach, gdzie łączą się korytarze. Dzięki temu wskazywany jest kierunek, w którym mają podążać ludzie, żeby bezpiecznie opuścić budynek.

Czym są instalacje przeciwpożarowe?

Najprościej rzecz ujmując, instalacje przeciwpożarowe można określić jako specjalistyczne systemy, których zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa użytkowników obiektu w momencie wystąpienia zagrożenia pożarowego. Projekt instalacji przeciwpożarowej powinien być uzgodniony z rzeczoznawcą, którego specjalizacją są zabezpieczenia przeciwpożarowe. Instalacje ppoż podzielić można na m.in. instalacje gaśnicze, instalacje ostrzegawcze, system oddymiania, wentylację oraz instalacje oświetlenia awaryjnego. W zależności od specyfiki obiektu oraz wymagań w sprawie ochrony przeciwpożarowej poszczególne rozwiązania mogą różnić się między sobą pod względem skomplikowania oraz parametrów urządzeń, które tworzą instalacje przeciwpożarowe.

Przykładowo instalacje ostrzegawcze w zależności od ilości osób (miejsc) lub powierzchni mogą być wykonywane jako systemy sygnalizacji pożarowej (SSP) lub dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO). W skład SSP wchodzą urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe (np. sygnalizator akustyczny), służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze, a także urządzenia odbiorcze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych. DSO z kolei umożliwia rozgłaszanie sygnałów ostrzegawczych oraz komunikatów głosowych na potrzeby bezpieczeństwa osób przebywających w obiekcie. Wyzwolenie DSO następuje automatycznie po otrzymaniu sygnału z systemu sygnalizacji pożarowej lub manualnie przez operatora we wczesnym stadium rozwoju pożaru. Sercem zarówno jednego, jak i drugiego rozwiązania jest centrala sterująca, która przetwarza wszelkie sygnały oraz steruje urządzeniami wykonawczymi.

Systemy przeciwpożarowe stosowane w ochronie obiektów budowlanych

Jak już wcześniej wspomniano, do alarmowania użytkowników budynku o niebezpieczeństwie wykorzystywane są najczęściej systemy ostrzegawcze. Instalacje przeciwpożarowe w budynkach użyteczności publicznej obejmować mogą takie elementy jak: czujki, centrala sterująca, sygnalizator akustyczny, ręczne ostrzegacze pożarowe, moduły sterujące czy zasilacze. Taka instalacja ppoż w budynku pozwala na wczesne wykrycie pożaru w początkowej fazie jego rozwoju. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednio dobranych czujek, które są w stanie wykryć dym, czy zmianę temperatury w pomieszczeniu.

Warto wspomnieć, że urządzenia stosowane w instalacjach przeciwpożarowych muszą posiadać odpowiednie certyfikaty oraz świadectwa dopuszczające je do użytku. Ma to na celu zapewnienie jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa osobom przebywającym na terenie danych obiektów budowlanych. Odpowiednio zaprojektowana instalacja przeciwpożarowa powinna działać skutecznie i niezawodnie. Jest to możliwe jedynie poprzez stosowanie odpowiednio dobranych oraz sprawdzonych rozwiązań, a także ich regularnej konserwacji. Przykładowo takie urządzenia jak centrala sterująca, czy sygnalizator akustyczny powinny przechodzić przeglądy nie rzadziej niż raz w roku. Szczegółowe wytyczne w tej sprawie można znaleźć w specyfikacji technicznej PKN-CEN/TS 54-14, a także w dokumentacji producenta.

Wyżej wymienione urządzenia należą do grupy tzw. aktywnych zabezpieczeń przeciwpożarowych. Oznacza to, że w przypadku wystąpienia zagrożenia wymagają one aktywacji (poprzez urządzenia wykrywające pożar w początkowej fazie lub ingerencję człowieka np. naciśnięcie ROP-a). Oprócz nich w celu zwiększenia bezpieczeństwa pożarowego na terenie obiektów stosowane są różne rozwiązania z zakresu biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych takie jak: natryski ognioodporne, zabudowa z płyt ognioochronnych, farby pęczniejące, kanały oraz kable ognioodporne, czy zabezpieczenia przejść instalacyjnych i rur. Zastosowanie biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych ma na celu spowolnienie niekontrolowanego rozprzestrzeniania się ognia. Odpowiednio zaprojektowana konstrukcja budynku pod względem bezpieczeństwa pożarowego musi spełniać odpowiednią klasę odporności ogniowej.

Systemy gaszenia w ochronie przeciwpożarowej

W celu ograniczenia i spowolnienia rozprzestrzeniania się pożaru w obiekcie często montowane są instalacje gaśnicze. Mogą być one wykonane jako instalacje tryskaczowe, instalacje zraszaczowe, instalacje pianowe, czy gazowe systemy gaśnicze. Zaletą instalacji tryskaczowych jest możliwość gaszenia pożaru bez konieczności zastosowania dodatkowych elementów detekcyjnych. Ich wysterowanie odbywa się bowiem poprzez specjalne termoczułe elementy (szklane ampułki), które otwierają tryskacz. Kolejną cechą charakterystyczną takich instalacji jest to, że ich automatyczne wysterowanie występuje punktowo tj. działają jedynie w miejscu, gdzie faktycznie wystąpiło zagrożenie (wzrost temperatury powyżej określonego progu).

Instalacje zraszaczowe stosuje się w obiektach, gdzie pożar może się szybko rozprzestrzenić. Taki układ składa się z rurociągów, zraszaczy, pomp, zaworów, a także czujników dymu i ciepła. Po wykryciu zagrożenia następuje proces gaszenia pożaru poprzez uruchomienie pompy oraz otwarcie zaworów, co skutkuje rozpyleniem wody z dysz. Instalacja może być również uruchamiana ręcznie.

Instalacje pianowe stosuje się tam, gdzie występuje duże zagrożenie pożarem cieczy palnych takich jak: oleje, alkohole, czy benzyna. W zależności od potrzeb wytwarzana może być piana: lekka, średnia lub ciężka. Ich głównym celem jest całkowite odcięcie dopływu tlenu niezbędnego do podtrzymania procesu spalania. Budową przypominają klasyczne instalacje wodne, z tą różnicą, że w końcowym momencie dodawany jest specjalny środek pianotwórczy, który poddawany jest napowietrzaniu.

Gazowe systemy gaśnicze stosuje się natomiast w miejscach, gdzie niepożądane jest użycie wody jako stosowanego środka gaśniczego (np. serwerownie, archiwa, rozdzielnie, biblioteki, laboratoria). Zaletą takiego rozwiązania jest duże bezpieczeństwo (obecnie stosowane są głównie gazy chemiczne oraz obojętne, które występują w naturalnym środowisku). Głównym celem stosowania takich instalacji jest wyparcie tlenu, bez którego reakcja spalania zostaje przerwana. Wymienione urządzenia można zaliczyć do stałych urządzeń gaśniczych (SUG).

Ostatnimi czasy coraz większą popularność zyskują również systemy gaszenia mgłą wodną (rozpylony pod wysokim ciśnieniem strumień wody). Głównym efektem zastosowania takiego sposobu gaszenia jest chłodzenie. Wiele kropel pozwala uzyskać dużo większą powierzchnię niż sama objętość wody uwalniana w postaci dużych kropel. Kolejną cechą takiego rozwiązania jest zdolność wyparcia tlenu. Mikrokrople parują w bardzo szybkim tempie, zwiększając swoją powierzchnię ponad 1500x, przez co lokalnie wypierany jest tlen. Dodatkowo systemy gaszenia mgłą wodną charakteryzują się również redukcją gęstości i toksyczności zadymienia, zwiększeniem wilgotności, schłodzeniem oraz zwilżeniem wyposażenia oraz materiałów w gaszonych pomieszczeniach. Takie rozwiązania są bardzo skuteczne oraz bezpieczne. Pozwalają one również zmniejszyć ilość wody niezbędnej do ugaszenia ognia.

W instalacjach ochrony przeciwpożarowej spotkać można również systemy gaszenia proszkowego. Są one jednak stosunkowo rzadko stosowane, zważywszy na zanieczyszczenia, które powodują. Proszek osadza się na gaszonych powierzchniach, co przyczynia się do ich degradacji, jeśli nie zostanie dokładnie usunięty w czasie do 48 godzin.

Podsumowanie

Jak widać instalacje przeciwpożarowe odgrywają niebagatelną rolę, jeśli chodzi o bezpieczeństwo osób zgromadzonych na terenie danego obiektu. Ich stosowanie jest ściśle określone w obowiązujących przepisach prawnych, każdy projekt instalacji przeciwpożarowej powinien je spełniać. W zależności od wielkości budynku, czy jego przeznaczenia zmieniają się wymogi, jak powinny być wykonane poszczególne instalacje ppoż. Dodatkowo wszelkie systemy bezpieczeństwa pożarowego muszą być regularnie serwisowane oraz konserwowane. Tylko w ten sposób możliwe jest zapewnienie ich pełnej sprawności oraz niezawodności zadziałania w warunkach docelowych. Należy pamiętać, że wszelkie stosowane instalacje ppoż mają na celu ochronę zdrowia i życia ludzkiego, zapewnienie warunków bezpiecznej ewakuacji z budynku oraz ograniczenie strat materialnych związanych z rozprzestrzenianiem się ognia.

Opracowano na podstawie:

• https://www.grupa-wolff.eu/instalacje-przeciwpozarowe/instalacje-pianowe/ (dostęp 2024-02-02)
• https://pliszka.pl/produkty/instalacje-pianowe/ (dostęp 2024-02-02)
• https://www.cbre.pl/insights/articles/instalacje-przeciwpozarowe-w-budynkach (dostęp 2024-02-02)
• https://pliszka.pl/akademia/czym-charakteryzuje-sie-mgla-wodna-wysokocisnieniowa/ (dostęp 2024-02-02)