Systemy sygnalizacji pożaru – gdzie powinny być instalowane?

W celu ograniczenia skutków określonych działań lub zjawisk niepożądanych w obiektach budowlanych coraz powszechniej stosowane są systemy alarmowe. Zgodnie z SITP WP-02:2021 system alarmowy stanowi zespół mogących ze sobą współpracować urządzeń, które są przeznaczone do przekazywania informacji o zagrożeniu (np. mienia, życia). W zależności od czynnika zagrażającego w ramach systemu alarmowego można wyróżnić: system sygnalizacji włamania i napadu (SSWiN) oraz system sygnalizacji pożaru (SSP). Instalację alarmową stanowią z kolei elementy systemu alarmowego, które dodatkowo są ze sobą połączone torami transmisji, które służą do przesyłania informacji i/lub zasilania.

Po co stosuje się system sygnalizacji pożarowej?

Najważniejszym zadaniem omawianego rozwiązania jest automatyczne poinformowanie osób o wystąpieniu zagrożenia pożarowego w określonej strefie, czy chronionym obszarze. Warto podkreślić, że wymogi co do sygnalizacji pożaru mogą być zróżnicowane w zależności od charakterystyki danego obiektu. Przykładowo w miejscach, gdzie panuje niski poziom hałasu (np. biblioteka), wystarczające może być zastosowanie sygnalizatorów akustycznych. Z kolei w miejscach, gdzie panuje wysoki poziom hałasu (np. fabryki), sama sygnalizacja akustyczna może okazać się niewystarczająca i w takich przypadkach rekomendowane jest zastosowanie dodatkowej w postaci sygnałów optycznych. Samo uruchomienie sygnalizacji pozwala podjąć stosowne działania zarówno personelowi, jak i osobom znajdującym się w zagrożonej strefie, które powinny rozpocząć niezwłoczną ewakuację. Jednocześnie sygnał o zaistniałym zagrożeniu jest zgodnie z projektem kierowany do odpowiednich osób (np. właściciela, zarządcy, czy straży pożarnej).

Z czego może się składać system sygnalizacji pożaru?

Elementy składowe SSP zostały wymienione w normie PN-EN 54-1:2021-11 Systemy sygnalizacji pożarowej — Część 1: Wprowadzenie. Można tu przytoczyć chociażby: centrale sygnalizacji pożarowej (CSP), sygnalizatory akustyczne, czujki (ciepła, dymu, płomienia, liniowe, zasysające), ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP), centrale dźwiękowych systemów ostrzegawczych, izolatory zwarć, urządzenia wejścia/wyjścia, urządzenia transmisji alarmów pożarowych i sygnałów uszkodzeniowych, sygnalizatory optyczne, czy dźwiękowe systemy ostrzegawcze. Ilość oraz typ zastosowanych urządzeń zależą przede wszystkim od wielkości obiektu oraz jego cech charakterystycznych (np. przeznaczenia). Co do zasady działania to element detekcyjny (czujka) wykrywa zmianę temperatury, dym lub płomień. Następnie sygnał jest przekazywany do centrali, gdzie następuje jego przetworzenie zgodnie z zaprogramowanym algorytmem. W przypadku urządzeń adresowalnych dostarczana jest również informacja, w którym miejscu zostało wykryte zagrożenie. Kolejne działania zależą od algorytmu (programu) centrali, która przeważnie wysterowuje urządzenia wykonawcze np. sygnalizatory zgodnie z ustaloną chronologią (matryca sterowań).

Gdzie stosuje się system sygnalizacji pożarowej?

W niektórych obiektach budowlanych stosowanie systemu sygnalizacji pożarowej stanowi wymóg prawny. Najczęściej są to miejsca, w których występować mogą duże skupiska ludzi, lub w ich obrębie zgromadzone są cenne dobra materialne. Należy do tego dodać również sytuacje, w których ubezpieczyciele budynków wymagają zastosowania takiego rozwiązania. Stosowanie systemu sygnalizacji pożarowej jest regulowane przez Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719). Zgodnie z ww. rozporządzeniem system sygnalizacji pożaru jest obowiązkowy w:

1) budynkach handlowych lub wystawowych:
a) jednokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 5 000 m2,
b) wielokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 2 500 m2;
2) teatrach o liczbie miejsc powyżej 300;
3) kinach o liczbie miejsc powyżej 600;
4) budynkach o liczbie miejsc służących celom gastronomicznym powyżej 300;
5) salach widowiskowych i sportowych o liczbie miejsc powyżej 1 500;
6) szpitalach, z wyjątkiem psychiatrycznych, oraz w sanatoriach — o liczbie łóżek powyżej 200 w budynku;
7) szpitalach psychiatrycznych o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku;
8) domach pomocy społecznej i ośrodkach rehabilitacji dla osób niepełnosprawnych o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku;
9) zakładach pracy zatrudniających powyżej 100 osób niepełnosprawnych w budynku;
10) budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych;
11) budynkach zamieszkania zbiorowego, w których przewidywany okres pobytu tych samych osób przekracza trzy doby, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 200;
12) budynkach zamieszkania zbiorowego niewymienionych w pkt 11, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 50;
13) archiwach wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych;
14) muzeach oraz zabytkach budowlanych, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej;
15) ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o zasięgu krajowym, wojewódzkim i w urzędach obsługujących organy administracji rządowej;
16) centralach telefonicznych o pojemności powyżej 10 000 numerów i centralach telefonicznych tranzytowych o pojemności 5 000—10 000 numerów, o znaczeniu miejscowym lub regionalnym;
17) garażach podziemnych, w których strefa pożarowa przekracza 1 500 m2 lub obejmujących więcej niż jedną kondygnację podziemną;
18) stacjach metra i stacjach kolei podziemnych;
19) dworcach i portach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania powyżej 500 osób;
20) bankach, w których strefa pożarowa zawierająca salę operacyjną ma powierzchnię przekraczającą 500 m2;
21) bibliotekach, których zbiory w całości lub w części tworzą narodowy zasób biblioteczny.

Jak widać, system sygnalizacji pożarowej jest bardzo istotny w ochronie przeciwpożarowej poszczególnych obiektów. Właściwe dobranie, rozmieszczenie, a także zainstalowanie urządzeń przeciwpożarowych znacząco przyczynia się do wzrostu bezpieczeństwa użytkowników obiektów budowlanych. Należy podkreślić, że warunkiem dopuszczenia do użytkowania jest przeprowadzenie odpowiednich dla danego urządzenia prób i badań, potwierdzających niezawodność ich działania. Z reguły potwierdzenie przeprowadzenia takich działań stanowi przyznanie przez jednostkę akredytowaną stosowanych dokumentów dla wyrobu (np. Certyfikat Stałości Właściwości Użytkowych, Świadectwo Dopuszczenia). Właśnie dlatego system sygnalizacji pożarowej powinien być wykonany zgodnie z projektem uzgodnionym przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, który posiada odpowiednie kompetencje do weryfikacji skuteczności zastosowania danych rozwiązań.

Podsumowanie

Stosowanie systemów detekcji oraz sygnalizacji pożaru znacząco podnosi poziom bezpieczeństwa obiektów budowlanych. Niekontrolowane w czasie i przestrzeni rozprzestrzenianie się ognia może bowiem prowadzić do uszkodzenia, a nawet trwałego zniszczenia obiektów oraz zgromadzonego w nich mienia o dużej wartości. Oprócz tego ogień, a także szkodliwe produkty spalania np. dym stanowią duże zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi znajdujących się w zagrożonej strefie. Stosowanie SSP pozwala odpowiednio szybko zareagować na powstałe zagrożenie, a także niezwłocznie podjąć stosowne działania. Dzięki temu ograniczane są straty materialne, a w szczególności może zostać przeprowadzona sprawna i bezpieczna ewakuacja osób znajdujących się na terenie obiektu. W celu zapewnienia jak największej niezawodności oraz skuteczności działania całej instalacji poszczególne urządzenia stosowane w ochronie przeciwpożarowej powinny posiadać aktualne dokumenty dopuszczeniowe.